DATA OM DET POLITISKE SYSTEM

Arbeiderpartiet

Historie

Politisk var Det Norske Arbeiderparti (DNA) opphavleg eit svært radikalt parti som bygde sine program på ein sosialistisk ideologi med utgangspunkt i analysane til Karl Marx om klassetilhøve og utbytting i det kapitalistiske samfunnet. Etter kvart vart standpunkta meir moderate: Ein seier gjerne at partiet utvikla seg frå å vera ei revolusjonært parti til å bli eit reformistisk parti. I dag går Arbeidarpartiet for å være eit rimeleg tradisjonelt og moderat europeisk arbeidarparti.

Det Norske Arbeidarparti (DNA) vart stifta i 1887 for å fremja og verna om interessene til arbeidarklassen, som byrja å veksa fram på denne tida. I 1903 vart partiet for fyrste gong representert på Stortinget.

Etter den russiske revolusjonen i 1917, vart mange arbeidarparti i Europa meir radikale. Også den norske partileiinga vart meir radikal, og då partiet melde seg inn i Komintern, ei internasjonal samanslutning av arbeidarparti under leiing av det sovjetiske kommunistpartiet, braut ei mindre og meir moderat fløy ut og danna Norges Sosialdemokratiske Parti i 1921. To år seinare, i 1923, valde DNA å melda seg ut att av Komintern. Dette førte til ei ny splitting. Gruppa som framleis ynskte tette band til Sovjet, braut ut og skipa Norges Kommunistiske Parti (NKP).

Før valet i 1927, vart DNA og dei meir moderate sosialdemokratane samde om å gravleggja usemja og samlast på ny. Dei gjorde eit godt val, og partiet vart for fyrste gong det største partiet på Stortinget. Partileiaren, Hornsrud, fekk i oppgåve å skipa regjering, men regjeringa vart felt av dei borgarlege partia ni dagar etter at den sosialistiske regjeringsfråsegna vart lagt fram.

I 1935 kom partiet på ny i regjeringsposisjon, der dei vart sitjande like fram til 1965. Den nesten tjue år lange arbeidarparti-dominansen vart berre avbroten av 28 dagar med borgarleg samlingsregjering under John Lyng, i etterkant av Kings Bay-saka i 1963.

I 1961 vart to representantar ekskludert frå DNA på grunn av usemje i utanrikspolitikken. Dei to ekskluderte, skipa partiet Sosialistisk Folkeparti. I samband med EF-strida drygt ti år seinare, i 1972, gjekk nokre DNA medlemmer over til Sosialistisk Valgforbund (SF og NKP i samarbeid). Utbrytarane var seinare med då SV vart skipa i 1975.

Etter valet i 2005, gjekk partiet inn i si første koalisjonsregjering, saman med SV og Senterpartiet. Med Jens Stoltenberg som statsminister, vann den såkalla raudgrøne koalisjonen valet også i 2009. I 2011 skifta partiet offisielt namn, frå Det norske Arbeiderparti til Arbeiderpartiet.